Wyobrażacie sobie czasem, kim będzie Wasze dziecko, gdy dorośnie?
Gdy zadaję to pytanie rodzicom, pierwsze odpowiedzi dotyczą zawodu, jaki dziecko będzie wykonywało. I trudno się temu dziwić, bo to właśnie praca w dużej mierze wpływa na to, jak sobie radzimy w życiu i mocno wpływa na jakość tego życia.
Kompetencjami przyszłości interesuję się od 2011, kiedy to wpadłam na raport Institute for the Future z Phoenix. Pracownicy Uniwersytetu w Phoenix zidentyfikowali umiejętności, które będą potrzebne na rynku pracy w 2020. Byłam już wtedy trenerem biznesu, ale w pierwszej kolejności pomyślałam o swoich dzieciach, nie o sobie. Tak odległy wydawał mi się ten 2020.
Kompetencje przyszłości 2020
Zapoznałam się z raportem uważnie, by zrozumieć, co powinnam rozwijać u moich dzieci w pierwszej kolejności. Umiejętności opracowane przez ten instytut to:
- Znajdowanie sensu i istotności zjawisk społecznych i ekonomicznych, nadawanie sensu pracy swojej i innych;
- Inteligencja społeczna: rozumienie zachowań, wywieranie wpływu na innych;
- Myślenie poza schematami (twórcze myślenie, kreatywność) i adaptacja (elastyczność, dostosowywanie się do zmieniających się warunków);
- Współpraca międzykulturowa i rozumienie innych kultur (tolerancja nie wystarczy, ważna będzie akceptacja);
- Rozumowanie i tworzenie koncepcji oparte na mnóstwie danych;
- Korzystanie z nowych mediów (wykorzystywanie obrazów i filmów);
- Myślenie międzydyscyplinarne (specjalizacja nie wystarczy, ważne będzie orientowanie się w wielu dziedzinach);
- Myślenie projektowe (organizowanie zasobów tak, by dawały określone rezultaty);
- Zarządzanie informacjami i krytyczne myślenie;
- Efektywna współpraca w wirtualnym zespole.
O niektórych umiejętnościach z tej listy rozmawiałam w 2013 z Piotrem Osowiczem w Polskim Radiu Wrocław.
Posłuchaj rozmowy | Pobierz rozmowę | Przeczytaj rozmowę
Umiejętności przyszłości wg Institute for the Future
To, co mnie uderzyło w raporcie, to jak szerokie są te kompetencje!
Przecież żeby „efektywnie współpracować w wirtualnym zespole”, trzeba:
- umieć współpracować (a ta umiejętność dzieli się na mniejsze umiejętności) ,
- wiedzieć jak to robić efektywnie i korzystać z tej wiedzy (efektywność to także suma mniejszych umiejętności),
- umieć obsługiwać programy pomagające pracować na odległość,
- umieć się komunikować za ich pośrednictwem, co różni się od komunikacji face to face.
Po 2011 świat zaczął się jeszcze mocniej digitalizować. Mówi się o czwartej rewolucji cyfrowej, którą zapoczątkowały internet i sztuczna inteligencja. Stale powstają nowe raporty różnych instytucji, zarówno światowych, jak i europejskich, wytyczające trendy i przewidujące kompetencje zawodowe na kolejne lata.
Kompetencje przyszłości 2020 – 2033
Wiele z tych raportów zebrałam we wpisie na moim trenerskim blogu – zapraszam tam tych, którzy chcą się dowiedzieć, jakie umiejętności polecają rozwijać Adecco, Światowe Forum Ekonomiczne, McKinsey Global Institute oraz hatalska foresight institute.
Przeczytaj wpis
Dodatkowo można zajrzeć do trendów wymienionych w raporcie firmy Pearson oraz posłuchać rozmowy Roberta Kroola i Jana Oleksiuka z Marzeną Mazur w tok.fm na temat raportu Forum Ekonomicznego.
Bez względu jednak na to, ile raportów przeczytamy i jak mocno się w nie wgryziemy, pewne jest jedno:
Era zawodów się skończyła.
Nastała era umiejętności.
Świat szybko się zmienia i ten, w którym dzieci będą dorosłymi, nie będzie podobny do obecnego.
Zawody, w których nasze dzieci znajdą pracę, będą miały nazwę lub nie. Nazwami możemy się bawić, tak jak robiłam to we wpisach o zawodach przyszłości.
Przeczytaj wpisy:
My jednak powinniśmy się skupić na rozwijaniu kompetencji, a nie na celowaniu w konkretny zawód.
„Szacuje się, że 65% dzieci urodzonych po 2007 r. będzie pracowało w zawodach, które jeszcze nie istnieją. Dlatego niezwykle istotne jest kształtowanie w najmłodszym pokoleniu umiejętności i kompetencji przydatnych na rynku pracy przyszłości.”(źródło)
Jakie kompetencje rozwijać dziś?
1# Uczenie się
Bez względu na to, czy przyszłość zdominuje kryzys klimatyczny, sztuczna inteligencja czy rozwój biotechnologii, wszyscy będziemy musieli uczyć się nowych rzeczy.
Podobnego zdania jest CEO Microsoftu, Satya Nadella.
„Jedno [dziecko] jest typem „wiem wszystko”, a drugie „uczę się wszystkiego”. To drugie zawsze poradzi sobie lepiej, nawet jeśli dziecko „wiedzące wszystko” ma większe wrodzone zdolności. Wracając do biznesu, skoro analogia ma zastosowanie do dzieci w szkole, myślę, że odnosi się także do prezesów takich jak ja i całych organizacji jak Microsoft. Nie chcemy być firmą „wiedzącą wszystko” tylko „uczącą się wszystkiego”.
2# Myślenie. Krytyczne i logiczne.
Odróżnianie faktów od opinii i ocen, dystans do informacji znajdowanych w internecie czy podważanie przekonań to umiejętności, które można ćwiczyć z dzieciakami od 6 roku życia.
Edward de Bono, najbardziej znany ze swoich książek o kreatywności, napisał też kilka o myśleniu, m.in. „Naucz swoje dziecko myśleć”. Dziś ta książka jest niedostępna, dlatego też na blogu pojawią się metody proponowane przez tego mistrza. Już teraz możesz przeczytać kilka inspirujących wpisów.
Przeczytaj wpisy:
Podejmowanie decyzji: metoda 10-10-10
Jak nauczyc dzieci myśleć 360 stopni?
Ucz dziecko na błędach – metoda GOLD jest dla dzieci
3# Twórcze myślenie (poza schematami)
Przyszły świat zniesie mnóstwo ograniczeń w technologii (komputery i roboty będą nam pomagać), ale nałoży też nowe ograniczenia: środowiskowe, społeczne, finansowe. Dobrze opisuje je Yuval Harari w swoich książkach „Homo Deus” i „21 lekcji na XXI wiek”.
Wychodzenie poza schematy podczas rozwiązywania problemów to jedna z kluczowych kompetencji XXI wieku. Polskie dzieci są w niej niezłe. W międzynarodowym konkursie programu Odyseja Umysłu jesteśmy zawsze w pierwszej trójce, ale mamy jeszcze trochę do zrobienia, jako rodzice i edukatorzy. Jestem trenerem twórczego myślenia, dlatego o nim wpisów tu tu nie brakuje. Możesz zacząć od tych poniższych, a potem zajrzeć do pozostałych z kategorii Kreatywność.
Przeczytaj wpisy:
Co to jest synestezja czyli połącz zmysły
Bajki animowane, które rozwijają kreatywność
4# Kompetencje cyfrowe
Jeśli Wasze dzieci nagrywają filmiki i je montują lub tworzą memy za pomocą internetowych programów graficznych, a Was to denerwuje, pomyślcie o tym inaczej. To są kompetencje przyszłości.
Ilość informacji, która nas dziś otacza, jest zbyt wielka, byśmy mogli sobie z tym poradzić tylko za pomocą czytania. Rozwiązaniem są nowe media: infografiki, filmy, podcasty.
Już w tej chwili prowadzimy szkolenia dla dorosłych za pomocą technologii VR. W Poznaniu otwarto pierwszy sklep bezobsługowy. Boty obsługują nas przez internet i w call center. Tylko ktoś, kto ten świat rozumie, może na niego wpływać.
Warto obserwować w sieci Tomasza Tokarza, nawet jeśli nie wszystkie jego poglądy będą zgodne z Waszymi. Nie twierdzę, że nie istnieją zagrożenia związane z siecią. Chodzi o to, by nasze dzieci umiały się w niej odnaleźć z pożytkiem dla nich.
5# Współpraca
Umiejętność współpracy tylko wydaje się naturalna. Aby można z niej było korzystać w zwariowanym współczesnym świecie, potrzebne jest między innymi dobre rozumienie samego siebie, szukanie rozwiązań z kategorii wygrana – wygrana, umiejętność przyjmowania informacji zwrotnych i dawania takich informacji, a także komunikacja i inteligencja emocjonalna.
Dokładne zrozumienie mikro-umiejętności składających się na współpracę sprawia, że rozwijanie tej kompetencji u dzieci jest dużo bardziej świadome.
Przeczytaj wpisy:
Warsztaty „Kooperacja” z grą „Belfedar”
6# Przedsiębiorczość, praoktywność, inicjatywa
To ta kompetencja, którą w raportach najczęściej znajdujemy pod hasłami „przedsiębiorczość”, „rozwiązywanie problemów” i „inicjatywa”. Rozwijanie tej umiejętności warto zacząć od przeczytania (wysłuchania) książki Stephena Coveya „7 nawyków skutecznego działania”. Proaktywność to pierwszy nawyk: wzięcie odpowiedzialności za swoje życie, wyjście z roli ofiary, myślenie rozwiązaniami, a nie problemami. Jeszcze nie raz pochylimy się nad nią na tym blogu, a tymczasem…
Zobacz warsztaty „Znajdę sposób” z filmem „Mój przyjaciel delfin”
Przeczytaj wpis „Ekologia jest dla dzieci”
Poznaj zabawę „Gdybym był bogaty”
7# Efektywność osobista
Jeśli się nam wydaje, że istnieje jakiś jeden idealny sposób na to, żeby być zorganizowanym i skutecznym, to mamy rację: wydaje się nam.
Efektywność osobista to zdecydowanie ta kompetencja, którą każdy powinien odkryć po swojemu. Możemy pomóc dzieciom to zrobić namawiając je, by próbowały różnych sposobów na zabieranie się za pracę, planowanie jej, kończenie, a także szukanie warunków, w których są najefektywniejsze. Nie narzucajmy jednak dzieciom metody, która sprawdziła się nam, bo jesteśmy różni i różne talenty wpływają na nasze zachowanie.
Przeczytaj wpisy:
Stawiasz na cel czy na proces?
Czy Twojemu dziecku grozi wypalenie?
8# Odporność psychiczna, elastyczność, otwartość na zmiany
„Zarządzanie ludźmi w zmianie” to szkolenie, które prowadzę teraz najczęściej. Zmiana goni zmianę, zanim jedną podsumujemy, wprowadzamy kilka innych. Nic dziwnego, że jako ludzie się w tym gubimy. Trudne jest też radzenie sobie z własnymi emocjami i emocjami innych.
Moim zdaniem można budować otwartość na zmiany. Pokazywać dzieciom, że z większości z nich wychodzą obronną ręką i dowiadują się czegoś nowego o sobie.
Jedyna kwestia, która nie daje mi spokoju, to ta, w jakim wieku wrzucać dzieci w zmiany w sposób celowy. Kiedy myślę o amerykańskiej edukacji, w której co roku dzieci w podstawówce mają nową klasę i nową nauczycielkę, jest mi ich szkoda. Może Wy znacie jakieś badania, któe określają odpowiedni wiek?
Przeczytaj wpisy:
Jak wzmacniać poczucie wartości dzieci?
Warsztat „Elastyczność na zmiany” z filmem „Mała księżniczka”
9# Korzystanie ze swoich silnych stron
Jeśli świat pójdzie w kierunku przewidywanym przez Yuvala Harariego, może się zdarzyć, że praca będzie przywilejem, nie starczy jej dla wszystkich. Oznacza to, że pracować będą tylko najlepsi, a ci bez pracy będą musieli znaleźć sobie inne, wartościowe zajęcie.
Jeśli tak się potoczy życie naszych dzieci, to w obu przypadkach pomoże im znajomość swoich własnych silnych stron.
Mamy na szczęście wiele osób i instytucji, które pomagają zrozumieć, czym jest talent, co należy zrobić, by stał się silną stroną i jak go wykorzystać z sensem. Warto poznać swoje talenty z Dominikiem Juszczykiem i jego blogiem oraz podcastem.
Można zajrzeć na stronę Dominiki Łysio „Tropiciele talentów”, bo Dominika skupia się na talentach dziecięcych (jest ich 10, a nie 34 jak w przypadku dorosłych). Można też przeczytać książkę „Odkryj silne strony twojego dziecka” Jenifer Fox – ta pozycja ogromnie zmieniła moje myślenie o talentach dzieci!
A już teraz przeczytaj:
Jakim archetypem jest Twoje dziecko?
Co z tym wszystkim może zrobić dorosły?
Znajomość komeptencji przyszłości to pierwszy krok, by je rozwijać u dzieci i młodzieży. Dlatego odetchnijmy głęboko – jesteśmy lepiej zorientowani niż większość rodziców i edukatorów.
Kolejny krok to proaktywne zrobienie planu. Pomogą w tym poniższe pytania:
1# Jeśli niektóre z umiejętności posiadam, to czy rozwijam je także u dzieci?
2# Czy dzieci mogą się ich ode mnie nauczyć przez naśladownictwo (modelowanie)?
3# Jeśli ich nie posiadam, kto może im pokazać, jak korzystać z tych umiejętności w życiu?
4# Jeśli ich nie posiadam, może je posiądę? I pokażę dzieciom przy okazji, że uczymy się przez całe życie? No i pewnie mnie również się przydadzą, skoro jeszcze kilkadziesiąt lat będę pracować…
5# Czy wiem, jak uczyć dzieci przez doświadczenie? Czy korzystam z cyklu Kolba, a jeśli nie, co mi szkodzi się tego nauczyć czytając poniższy wpis?
Przeczytaj wpis „Przybornik Umiejętności Przyszłości”
O czym jeszcze warto pamiętać?
Wszystkie zebrane przeze mnie raporty dotyczą kompetencji zawodowych i są opracowywane we współpracy z pracodawcami. Zawierają więc umiejętności, których pożądają duzi pracodawcy (tacy są zapraszani do badań).
My jednak wiemy, że nasze dzieci, jako dorośli, będą członkami rodzin (rodzicami, rodzeństwem), sąsiadami, członkami stowarzyszeń, obywatelami i po prostu ludźmi, dla których chcemy szczęścia.
Dlatego myślmy też o tych kompetencjach, które odzwierciedlają nasze wartości.
Przeczytaj opowiadanie
Dzięki temu, że w różnych rodzinach różne wartości są ważne i nie jesteśmy wszyscy tacy sami, nasze dzieci też będą wnosić do nowego świata to, co unikatowe, a przy tym dla nich ważne. Proaktywnie.
Jestem ciekawa Waszych wrażeń po tej lekturze!
Spotkajmy się na facebooku Umiejętności Przyszłości i pogadajmy:)
