Myślenie krytyczne może się kojarzyć z czymś trudnym. Może się też kojarzyć z krytyką. Sama jego nazwa sugeruje coś poważnego i skomplikowanego.

Dlatego gdy przeczytałam pierwszy z raportów o kompetencjach przyszłości i zobaczyłam w nim myślenie krytyczne, pomyślałam, że tego można się nauczyć dopiero w dorosłym życiu.

Potem jednak raportów było coraz więcej (zajrzyj po przystępnie napisany wpis o kompetencjach XXI wieku), a ja coraz mocniej zagłębiałam się w to, jak tych umiejętności nauczyć również dzieci. Tak powstał wpis o tym, na jakich umiejętnościach powinniśmy się teraz skupić.


Okazuje się, że myślenie krytyczne wcale nie jest nowe i naprawdę jest łatwe. Podobnie jak przy prowadzeniu samochodu, należy się kierować pewnymi zasadami, nie ulegać emocjom i włączyć zdrowy rozsądek.


Zobacz, co to jest krytyczne myślenie i dlaczego jest kompetencją XXI wieku.


Co to jest myślenie krytyczne?


Nie ma jednej definicji krytycznego myślenia, tak jak nie ma jednej definicji współpracy. Ale to nam nie przeszkodzi w przyjrzeniu się tej fantastycznej umiejętności. Szczególnie, że można jej nauczyć dzieci.


„Myślenie krytyczne nie jest krytyką w potocznym rozumieniu. To nie złośliwe wypatrywanie błędów, krytykanctwo, którego celem jest znalezienie „dziury w całym” czy dopieczenie osobie wygłaszającej jakiś pogląd, przekazującej jakieś wiadomości.


Myślenie krytyczne jest myśleniem konstruktywnym, użytecznym i potrzebnym.


Określenie „krytyczne” wywodzi się od dwóch greckich słów: kritikos, które można przetłumaczyć jako „światły osąd” lub „rozumiejący osąd”, oraz kriterion, czyli „standardy”, „kryteria”. Krytyczne myślenie jako światłe, rozumne osądy, bazujące na określonych kryteriach? Brzmi to dość ogólnie, ale trafnie oddaje ideę.”

źródło


Mnie najbardziej odpowiada prosta definicja ze strony Wydziału Filozofii Uniwersytetu Hongkongu:


MYŚLENIE KRYTYCZNE JEST ZDOLNOŚCIĄ DO MYŚLENIA JASNEGO I RACJONALNEGO O TYM, CO ROBIĆ ALBO W CO WIERZYĆ.


W praktyce myślenie krytyczne oznacza, że nie wierzymy we wszystko, co przeczytamy lub usłyszymy, zadajemy pytania zanim sobie wyrobimy jakieś zdanie, odróżniamy fakty od ocen, jesteśmy czujni na manipulację, stawiamy na kierowanie się rozumem zamiast emocjami, w podejmowaniu decyzji bierzemy pod uwagę różne opcje oraz konsekwencje decyzji, no i myślimy logicznie. Proste:)

Pewnie kojarzy się po prostu z myśleniem, ale skoro mamy też myślenie twórcze, to warto odróżnić to logiczne i racjonalne, czyli właśnie krytyczne.


Myślenie krytyczne – najważniejsze zasady

Dlaczego myślenie krytyczne jest kompetencją XXI wieku?


Skoro za ojca myślenia krytycznego można uznać Sokratesa (twierdził, że „człowiek nie jest w stanie bezbłędnie myśleć, gdyż zawsze pojawią się jakieś przeszkody, które to uniemożliwią”), to czemu jest ono tak ważne teraz?

Moim zdaniem w XXI wieku MYŚLENIE w ogóle JEST W CENIE. Prace fizyczne mogą wykonać roboty, obliczenia wykonują za nas algorytmy, więc co zostało ludziom? Myślenie. Twórcze i krytyczne, bo tu komputery nas tak szybko (mam nadzieję) nie zastąpią.


Dodatkowo, natłok informacji, technologia (w tym internet), tempo życia i obecna walka o uwagę widzów, słuchaczy lub czytelników sprawia, że w naszym otoczeniu jest mnóstwo fake news’ów. Prawdopodobnie nie zdajemy sobie sprawy, w jak wiele fałszywych informacji już uwierzyliśmy!


GŁÓWNYM ZADANIEM MYŚLENIA KRYTYCZNEGO JEST ODPOWIEDŹ NA PYTANIE:
CZY TO JEST PRAWDA?


Fake newsy atakują nie tylko nas, ale także nasze dzieci.


Myślenie krytyczne – lekarstwo na fake news

Do niedawna wydawało mi się, że wszyscy jakoś filtrujemy informacje i zamiast reagować emocjonalnie, myślimy. Reakcje ludzi w mediach społecznościowych oraz w różnych grupach społecznych pokazują jednak, że się myliłam.


Jakiś czas temu został zwolniony prezes dużej amerykańskiej firmy. Za molestowanie swojej pracownicy. To był bardzo dobry prezes – wyniki tej firmy wzrosły kilkukrotnie, gdy nią zarządzał.

Rozmawiając z koleżanką ze Stanów, zagaiłam ją o to i zapytałam, co mówią na ten temat media i ludzie z jej otoczenia. Zapytałam też, skąd wiadomo, że naprawdę molestował pracownicę i jakie są fakty w tej sprawie. Jej odpowiedź mnie zaskoczyła.

Koleżanka odparła, że takich pytań W USA się nie zadaje. Po akcji #metoo wierzy się ślepo kobietom oskarżającym mężczyzn i nikt nie skupia się na faktach i prawdzie. Gdyby ona zadała takie pytanie w towarzystwie, zostałaby oceniona jako szowinistka i przeciwniczka kobiet. To pokazuje, jak emocje rządzą społeczeństwem.


Myślenie krytyczne – od czego zacząć?


Nie mam wątpliwości, że krytyczne myślenie to kompetencja XXI wieku. Nie mam też złudzeń, że choć ta umiejętność nie jest ani nowa, ani trudna, mamy wiele do zrobienia, byśmy jako dorośli ją sami stosowali i byśmy umieli nauczyć jej dzieci.


Już dziś możesz zajrzeć do wpisów na tym blogu, które pomagają rozwijać krytyczne myślenie:


3 przysłowia, które po krytycznym przemyśleniu wycofałam z użycia

Ty i facebook – kto komu służy?

Barbie to zło? Przemyśl to!

Jak nauczyć dzieci myśleć w 360 stopni?

Pomyśl o swojej pracy na 360 stopni!


Dodatkowo przygotowałam dla Was kilka linków, pod które warto zajrzeć. Bez względu na to, czy jesteś rodzicem czy edukatorem.


TOC – narzędzia krytycznego myślenia w edukacji – ukończyłam jeden z kursów TOC i bardzo lubię obserwować pracę Macieja Winiarka na Youtube

Człowiek.info – Ciekawy blog o myśleniu krytycznym z nutą filozofii

Dużo praktycznych porad od Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego + plakat i e-book dla edukatorów


No i czekajcie na kolejne wpisy z kategorii „myślenie krytyczne”! 🙂

Photo by Agence Olloweb on Unsplash